Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα

(ΕΚΤ). Χρηματοοικονομικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (βλ. λ.). Η ΕΚΤ χαράσσει και θέτει σε εφαρμογή την νομισματική πολιτική για τις χώρες της ΕΕ, οι οποίες συμμετέχουν στη ζώνη του ευρώ και εκδίδει τα χαρτονομίσματά του. Η ΕΚΤ και οι κεντρικές τράπεζες των χωρών που υιοθέτησαν το ευρώ, αποτελούν το λεγόμενο ευρωσύστημα. Πρόκειται για μέρος του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ), που περιλαμβάνει το σύνολο των κεντρικών τραπεζών των χωρών της ΕΕ. Η ΕΚΤ ιδρύθηκε την 1η Ιουνίου 1998 και διαδέχθηκε το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ίδρυμα (ΕΝΙ), το οποίο διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στην προετοιμασία για την εισαγωγή του ευρώ, που τελικά έγινε την 1η Ιανουαρίου 1999. Τα πρώτα χαρτονομίσματα και κέρματα του ευρώ τέθηκαν σε κυκλοφορία τρία χρόνια αργότερα, τον Ιανουάριο του 2002. Κύριος στόχος του ευρωσυστήματος είναι η διατήρηση της σταθερότητας των τιμών στη ζώνη του ευρώ, ώστε να διαφυλαχθεί η αγοραστική δύναμη του ενιαίου νομίσματος. Η στρατηγική για την επίτευξη του στόχου στηρίζεται σε δύο πυλώνες: την παρακολούθηση των εξελίξεων στην αύξηση της προσφοράς χρήματος (Μ3) και την παρακολούθηση των τιμών του καταναλωτή. Τα ανώτατα αποδεκτά όρια που έχει θέσει η ΕΚΤ για τα δύο παραπάνω μεγέθη είναι 5% για την αύξηση του Μ3 και 2% για την αύξηση των τιμών του καταναλωτή (πληθωρισμό). Βασικές λειτουργίες της ΕΚΤ είναι η χάραξη και η εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ, η διενέργεια πράξεων συναλλάγματος, η κατοχή και η διαχείριση των επισήμων συναλλαγματικών διαθεσίμων των χωρών της ζώνης του ευρώ, η έκδοση τραπεζογραμματίων στη ζώνη του ευρώ και η προώθηση της ομαλής λειτουργίας των συστημάτων πληρωμών. Ακόμη, η συλλογή των αναγκαίων στατιστικών πληροφοριών, είτε από τις εθνικές αρχές είτε απευθείας από οικονομικούς παράγοντες, η παρακολούθηση των εξελίξεων στον τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό τομέα και η προώθηση της ομαλής ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ του ΕΣΚΤ και των εποπτικών αρχών. Η ΕΚΤ διαθέτει τρία όργανα: το διοικητικό συμβούλιο, την εκτελεστική επιτροπή και το γενικό συμβούλιο. Το διοικητικό συμβούλιο είναι το ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων και απαρτίζεται από τα έξι μέλη της εκτελεστικής επιτροπής και από τους διοικητές των εθνικών κεντρικών τραπεζών της ζώνης του ευρώ. Προεδρεύει ο πρόεδρος της ΕΚΤ. Βασικό καθήκον του διοικητικού συμβουλίου είναι η χάραξη της νομισματικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ, δηλαδή ο καθορισμός των επίσημων επιτοκίων, με τα οποία οι εμπορικές τράπεζες μπορούν να αποκτήσουν χρήμα (ρευστότητα) από την κεντρική τράπεζα. Τόσο τα μέλη της εκτελεστικής επιτροπής όσο και οι διοικητές των εθνικών κεντρικών τραπεζών είναι ανεξάρτητα από τις κυβερνήσεις τους στη λήψη των αποφάσεων και δεν μπορούν να ζητούν ή να δέχονται υποδείξεις από αυτές ή οποιονδήποτε άλλον οργανισμό. Η εκτελεστική επιτροπή απαρτίζεται από τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο της ΕΚΤ και άλλα τέσσερα μέλη, που διορίζονται με κοινή συμφωνία των κυβερνήσεων των χωρών που αποτελούν τη ζώνη του ευρώ για οκταετή μη ανανεώσιμη θητεία και δεν είναι ανακλητά. Η εκτελεστική επιτροπή είναι υπεύθυνη για την εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής, όπως αυτή χαράσσεται από το διοικητικό συμβούλιο, ενώ ταυτοχρόνως παρέχει και τις απαραίτητες για τον σκοπό αυτό οδηγίες στις εθνικές κεντρικές τράπεζες. Εκτός αυτού, προετοιμάζει τις συνεδριάσεις του διοικητικού συμβουλίου και διαχειρίζεται τα τρέχοντα θέματα της ΕΚΤ. Την άνοιξη του 2002 ο έως τότε διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος Λουκάς Παπαδήμος ανέλαβε τη θέση του αντιπροέδρου της ΕΚΤ για θητεία οκτώ ετών. Το γενικό συμβούλιο απαρτίζεται από τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο της ΕΚΤ και από τους διοικητές των εθνικών κεντρικών τραπεζών όλων των κρατών-μελών της ΕΕ, ασχέτως αν συμμετέχουν ή όχι στο ευρώ. Το γενικό συμβούλιο συμβάλλει τόσο στις συμβουλευτικές και συντονιστικές λειτουργίες της ΕΚΤ όσο και στις προετοιμασίες για την ενδεχόμενη διεύρυνση της ζώνης του ευρώ. Η ΕΚΤ εδρεύει στη Φρανκφούρτη και απασχολεί προσωπικό που προέρχεται από όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Μέτοχοι της ΕΚΤ είναι αποκλειστικά οι εθνικές κεντρικές τράπεζες που συνεισέφεραν κεφάλαια ανάλογα με τον πληθυσμό και το ΑΕΠ της χώρας προέλευσης. Παράλληλα οι εθνικές κεντρικές τράπεζες μεταβίβασαν στην ΕΚΤ συναλλαγματικά διαθέσιμα ύψους έως το ισοδύναμο των 50 δισ. ευρώ ανάλογα με τη συμμετοχή τους στο μετοχικό κεφάλαιο. Η ΕΚΤ διαχειρίζεται τα κεφάλαια αυτά σύμφωνα με το καταστατικό της και αποδίδει τα κέρδη στους μετόχους. Το σήμα του ευρώ, έξω από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, στη Φρανκφούρτη (φωτ. ΑΠΕ). Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Λουκάς Παπαδήμος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (φωτ. ΑΠΕ). Η έδρα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, στη Φρανκφούρτη (φωτ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή).